گزارشات

۲۷ آبان ۱۳۹۲

این گزارش را چند سال پیش فریبرز دارائی نوشته با اجازه ایشان آن را در بحش گزارش های ویژه منتشر می کنیم . کمتر کسی می داند که در منطقه سعادت آباد هنوز جنگ وجود دارد. هنوز عراق به کشورمان حمله می کند و سربازان برای دفاع ‏مبارزه می کنند. هنوز واژه دفاع مقدس حضور خود را در آنجا نشان می دهد و هنوز همرزمان شهید چمران ، شهید همت و شهید ‏باقری در آنجا می جنگند و به شهادت می رسند. در منطقه عملیاتی بیمارستان سعادت آباد هنوز فرمانده ، گروهان و دفاع معنی ‏دارد و هنوز آثار بمب شیمیائی ، خردل و موج انفجار را می توان دید. در این جا سربازان شهیدان زنده ای هستند که در صحنه ‏نمایش زندگی جان خود را به نمایش گذاشتند و حال دشمن بعد از سال ها موها ، دندان ها و در نهایت جانشان را به مرور از آنها ‏می گیرد. جانبازان 70 درصد اعصاب و روان بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد هنوز در نخل های خوزستان مبارزه می ‏کنند در زیر آب به هنگام قواصی تیر می خورند و در نهایت با تمام این خاطرات روی تخت بیمارستان شب را به روز می رسانند.‏ وقتی وارد فضای بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد شدیم انسان هائی با نگاهی کودکانه ما را دنبال می کردند. هر کدام با لیوان ‏های آبی که در دست داشتند به کودکانی شبیه بودند که برای زنگ تفریح به حیاط مدرسه آمده اند. مقابل ساختمان گود برداری ‏عظیمی صورت گرفته بود که حکایت از ساخت ساختمانی بزرگ داشت که نیمه کاره رها شده بود. به دنبال واحد نمایش درمانی ‏بیمارستان می گشتیم تا در نهایت در انتهای یک سالن که پر از نقاشی های رنگارنگ بود به راهروئی رسیدیم که در آن کوزه های ‏کوچک سفالی و مجسمه هائی ساخته شده از گل رس در اطراف آن بودند. اتاقی 9 متری در گوشه این راهرو مقصد ما بود که در ‏آن مجید امرائی کارشناس ارشد تئاتر و کارشناس کاردرمانی بیمارستان در حال تمرین با هنرمندان این منطقه حضور داشت.‏ امرائی ما را به سه هنرمندی که در اتاق حضور داشتند معرفی کرد. نادر پاپی ، داریوش یاراحمدی و ابراهیم کرمی با نگاه هائی ‏گرم و کنجکاو به ما خوش آمد گفتند و تمرین جملات متقاطع را شروع کردند که در آن با کلمه ای جمله ای ساخته می شد و هرکدام ‏دنباله ای برای آن جمله می ساختند. امرائی هدف از این کار را قرار گرفتن جانبازان در موقعیت نمایشی عنوان کرد که باعث ‏می شود بین آن ها دیالوگ برقرار شود.‏ سپس ابراهیم کرمی شروع به تمرین نمایشی با نام " انگور چینی" کرد و در همان حال به ما گفت :" این کاری که من می کنم ‏پانتومیم است" و شروع به چیدن انگورهائی فرضی کرد. بعد از لحظاتی داریوش یاراحمدی نیز برای کمک به وی ملحق شد. ‏ مجید امرائی در حین تمرین آنها گفت : " نادر پاپی و داریوش یاراحمدی در سطح پیشرفته آموزشها هستند. به طور کلی مصدومین ‏اعصاب و روان را برای نمایشی درمانی به سه گروه مقدماتی که برای آماده سازی آنهاست ، سطح متوسط که در آن از تکنیک ‏های مختلف در تمرینات استفاده می شود و در نهایت سطح پیشرفته که ثبت تغییرات معنادار در رفتار های مصدومین است. در ‏مرحله پشرفته است که می شود به مصدوم دیکته کرد و وی را آموزش داد."‏ وقتی نمایش " انگور چینی" به پایان رسید کرمی با شیطنت خاصی که در صورتش وجود داشت گفت : " نمایش درمانی روح آدم ‏را شاد می کند و روح را به سوی بهبودی می برد و روح و جسم آدم را سالم نگه می دارد." داریوش یاراحمدی در ادامه گفت : " ‏حرکت های کششی و ورزشی و نمایشی روی روح و روان آدم اثر خوبی دارد و آدم را از فکر کردن بیرون می آورد و شاد ‏می کند."‏ نادر پاپی پس از اتمام کار دوستانش به مجید امرائی اشاره کرد که چند روزیست ایده نمایشی به نام نخل به ذهنش خطور کرده که ‏فقط نیاز به یک همرزم دارد و قبل از شروع نمایش خود در خصوص نمایش درمانی گفت : " حرکتی است که در راه توسعه جسم ، ‏هوش و عقل تأثیر گذار است و ما با هم تمرین می کنیم تا حدی که به روال درستش برسیم." بعد از آن با کمک کرمی شروع به ‏اجرای نمایش " نخل " می کند و سلسله اتفاقاتی را که در جبهه برایش رخ داده می گوید از خالی بودن قمقمه آب تا سردرد شدیدی ‏که در عملیات داشت و آرزوی زیارت کربلا با دوست همرزمش.‏ امرائی با اشاره به این که پاپی در حال تخلیه خود است یاد آور شد: " در نمایش درمانی مصدوم از دو شیوه خود نمایشگری یا خود ‏بازیگری و شیوه تماشاگری استفاده می شود. موضوعات از خود مصدومان گرفته می شود و اینکه دوست دارند در چه شخصیت و ‏موقعیتی حضور داشته باشند. چون محور نمایش درمانی بداهه سازی است استفاده از متن برای مصدومین سم است. نمایش درمانی ‏سعی می کند با تکنیک های خود عارضه های مصدوم را تخفیف دهد."‏ وی در ادامه افزود : " در اینجا تیمی متشکل از کاردرمانگر ، راونپزشک ، روانشناس و نمایش درمانگر وجود دارد که در ابتدا ‏روانپزشک عوامل بالینی بیمار را تشخیص و ثبت می کند و بعد روانشناس با وی مصاحبه می کند و سپس به نمایش درمانگر ‏ارجاع می شود. در استاندارد بین المللی حداقل در 8 هفته اول روی مصدومی که علائم بالینی اش با دارو تحت کنترل است و به ‏وسیله نمایش درمانی روی خلقیاتش کار می شود، تغییرات محسوس مشاهده می شود که این می طلبد مصدوم نمایش درمانی را به ‏عنوان کمکی برای خود قبول کند."‏ با صباح شکوفیان و مرتضی بهنواز دو جانباز دیگری هستند که حضور پیدا می کنند به سالن ورزش مجاور اتاق می رویم که در ‏آن میز شطرنج و لوازم ورزشی است. شکوفیان متولد کربلاست و لهجه عربی دارد. بهنواز هم تازه وارد است و به پیشنهاد ‏شکوفیان راغب به اجرای نمایش " میوه فروش " است. این دو، با نمایش طنزی که با بداهه سازی اجرا می شود، تمام عواملی که ‏در سالن هستند را به خنده می اندازند. ‏ وقتی زمان تمرین و اجرا به پایان رسید امرائی با تشکر و تشویق به جانبازان حاضر ژتون هائی را داد و در توضیح این کار گفت : ‏‏" ژتون ها امتیاز است و اقتصاد ژتونی به دلیل وجود مشکلات و عارضه های روحی و روانی یکی از کارهای مؤثر در نمایش ‏درمانی است که مصدومین می فهمند در ازای کار و تمرین دستمزدش را دریافت می کنند. این ژتون ها از 1 تا 8 امتیاز دارد که ‏براساس آن در فروشگاه بیمارستان کالاهای مورد علاقه خود را دریافت کنند."‏ وقت استراحت مصدومین رسیده و آنها اتاق را ترک می کنند و سکوت همه جا را فرا میگیرد. امرائی یادآور می شود که تمام ‏کارهائی که در این بیمارستان انجام می شود برای نشاندن یک لبخند از ته دل بر صورت این جانبازان است. وی شروع کار نمایش ‏درمانی خود را از حدود 6 سال پیش اعلام کرد و گفت : " در دنیا سالهاست که از این روش استفاده می شود که بیشتر در ‏کشورهای اسکاندیناوی این امر به صورت خیلی پیشرفته انجام می شود. در ایران از سال 46 توسط حمید اشکانی و دکتر حق ‏شناس در بیمارستان حافظیه شیراز مورد استفاده قرار گرفت و بعد از آن در برخی مراکز مانند بهزیستی به صورت پراکنده استفاده ‏شد. ولی برای اولین بار در ایران در بیمارستان سعادت آباد روی مصدومان جنگی مورد استفاده قرارگرفت. "‏ وی افزود: " از حدود 6 سال پیش 35 نفر از این مصدومین تحت درمان قرار گرفته اند که از این تعداد 7 نفر به سطح معقولی از ‏روابط اجتماعی رسیده اند که حاصل کار تیم روانپزشک ، روانشناس ، کاردرمانگر ونمایش درمانگر بیمارستان است. در اینجا به ‏طور کلی ما روی بیماران اسکیزوفرنی و ‏P.T.S.D‏ کار می کنیم که دومین گروه مصدومین پس از سانحه که دچار عارضه روحی ‏و روانی شده اند را شامل می شود یا به تعریف دیگر مبتلایان به عارضه استرس پس از سانحه. این افراد کسانی هستند که گذشته ‏در ذهنشان ماندگار شده و با حال نمی توانند ارتباط مناسب داشته باشند و آینده برایشان نامعلوم است. نمایش درمانی گذشته منفی ‏ذهن را پاک، گذشته مثبت را گسترش می دهد و ارتباط با زمان حال را تقویت داده و امید به آینده را در مصدومین ایجاد می کند."‏ مجید امرائی همسان سازی ، جابجائی نقش ها ، آموزش نقش ها ، آموزش شغلی و حرفه ای ، آموزش رفتاری ، آموزش مشارکتی ، ‏بازی با کلمات ، بازی حیوانات و جملات متقاطع را جزو تکنیک های مورد استفاده در نمایش درمانی معرفی کرد.‏ وی با اشاره به برگزاری جشنواره سالانه " نمایش درمانی " که ماحصل فعالیت سالانه تیم درمان در آن مورد بررسی قرار می ‏گیرد، در خصوص جشنواره گفت : " امسال پنجمین دوره جشنواره است و 17 گروه نمایشی در آن حضور دارند که از 29 آبان تا ‏‏2 آذر برگزار می شود. جشنواره دارای دو بخش تخصصی و آزاد است که در بخش تخصصی گروه ها تخصصی ماحصل تحقیق و ‏بررسی های خود را در زمینه نمایش درمانی اجرا می کنند و در بخش آزاد گروه هائی که براساس توانبخشی مبتنی به جامعه ساخته ‏اند اجرا دارند."‏ وی از همکاری بخش نمایش درمانی با دانشگاه ها و دانشجویانی که پایان نامه هائی را با استفاده از تجربیات این واحد تدارک ‏می بینند و مذاکره با اداره کل هنرهای نمایشی برای انتشار برخی از این پایان نامه ها در قالب تکنیک های نمایش درمانی خبر داد.‏ مدیر بخش نمایش درمانی بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد تأکید کرد: " از آنجا که متولی اصلی تئاتر کشور اداره کل ‏هنرهای نمایشی است و برای تعاملات بین المللی تنها مرجع است این انتظار را داریم در برگزاری جشنواره و سمینار و کارگاه ‏های آموزشی با دعوت از اساتید مشخصی که برای ما شناخته شده هستند همکاری داشته باشد. اینکه بتوانیم گروه هائی از این ‏جانبازان را با حمایت مرکز در همایش ها یا مراکز تخصصی بین المللی ببریم باعث می شود تا ازقافله نمایش درمانی دنیا عقب ‏نمانیم."‏ وی تصریح کرد: " این مرکز تنها مرکزی در خاور میانه است که روی مصدومین جنگی کار می کند. اگر بنیاد حفظ آثار و نشر ‏ارزش های دفاع مقدس ، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس ، اداره کل هنرهای نمایشی و هر مرکزی که بتواند در راه بهبود روحی ‏و روانی این مصدومین و یا تکمیل این پروژه دست نیاز ما را پاسخ دهند این واحد می تواند به عنوان مرجعی بری ترویج شیوه ‏نمایش درمانی باشد. امیدواریم بتوانیم به هر طریقی شده در راه بهبود جانبازان که از با ارزش ترین افراد دفاع مقدس هستند قدم ‏برداریم." ‏ بعد از گفتگو با مجید امرائی وقتی خواستیم اتاق را ترک کنیم با عکس های شهیدانی روی دیوار روبرو شدیم که در منطقه ‏بیمارستان اعصاب و روان سعادت آباد به شهادت رسیده بودند. شهید عباس حبیبی همرزم شهید همت ، شهید شایسته فر یکی از ‏اولین متخصصان تعمیر بالگرد در ایران و هم رزم شهید چمران و جمعی از شهدای دیگر.‏ در قسمتی از اتاق سه عکس از سه شهید با لباس بیمارستان وجود داشت که در زیر هر یک از آن ها به قلم یکی از جانبازان نوشته ‏شده بود: شایسته فر یادت بخیر، حسینعلی هم رفت ، هادیان دلداده بود.‏ سایت تئاترما