پس از بلایا افراد درمعرض عوامل استرس زای متعددی قرار می گیرند. این عوامل عبارتند از انواع آسیب های جسمی که باعث درد و ناراحتی می شود، نداشتن محل امن برای آسایش واستراحت، نبود موادغذائی لازم برای رفع گرسنگی وتشنگی، مواجهه با صحنه های دلخراش از قبیل جنازه اقوام وآشنایان، شنیدن صدای کمک خواستن افراد از زیر آوار، تخریب ساختمانها و از دست دادن اموال و دارائی، که فشار زیادی را از نظر روانی بر فرد وارد می کند. استرسی که بر فرد در جریان بلایا وارد می شود به قدری ناتوان کننده است که تقریباً هر کسی را می تواند از پا درآورد. به دنبال بروز استرس شدید روانی ناشی از فاجعه، واکنش ها وعلائمی درافراد به وجود می‌آیند که می‌تواند تأثیر معکوسی روی عملکرد آن ها داشته باشند. در برخی افراد تنها با یک تک علامت مواجه هستیم و در برخی دیگر ترکیبی از علایم، که در صورت عدم رسیدگی می توانند به اختلالات روانی مزمن منجر گردند. میزان تاثر افراد از وقایع اطراف، تا حد زیادی تابع میزان آسیب پذیری قبلی ، وسعت فاجعه و میزان تخریب و فقدان ، و همچنین وضعیت حمایتها و رسیدگی به هنگام به مسایل روانی ـ اجتماعی افراد می باشد. سعی بر این است تا رنج افرادی که دچارآسیب شده اند کمترشود و سریعتر به زندگی عادی خود برگردند و این دوران را به سلامت طی کنند.
|
مراقب باشید افرادی را درجریان بلایا دچار واکنش هائی روانی شده اند بیماریا مبتلا به بیماری روانی تلقی نکنیم. این علائم واکنشی طبیعی به یک حادثه کاملاً غیرطبیعی است و در بسیاری از موارد در طول زمان تخفیف می یابد و ازبین می رود. |
خشم (Anger):
یک هیجان پیچیده است که با سرخوردگی و ناکامی مرتبط است به ویژه وقتی افراد سعی در انکار ناکامی دارند. خشم هیجان پرانرژی تری نسبت به سرخوردگی است و بنابر این به فرد تا حدی احساس قدرت برای روبرویی با شرایط می دهد. این می تواند روشن کند که چرا مردم هنگام شرایط ناتوان کننده و غیر قابل کنترلی مثل از دست دادن عزیزشان یا یک زلزله ویرانگر احساس خشم می کنند.
اضطراب (Anxiety):
اضطراب گسترده تر و کم شدت تراز ترس می باشد. معمولا تمرکز آن روی احتمالات ناخوشایند آینده است و متوجه یک هدف مشخص نمی باشد. می تواند بصورت بی قراری (agitation) یا ناتوانی در تصمیم گیری و عمل خود را نشان دهد. اضطراب شدید می تواند فلج کننده باشد. اضطراب مزمن برای بدن مضر است و می تواند منجر به شکایات جسمانی شود.
سرزنش (Blame):
وقتی افراد خود را مسئول یک رخداد ناگوار می دانند رخ می دهد. ممکن است خود را بهخاطر عدم جلوگیری از واقعه بد یا عدم کمک کافی سرزنش کنند.
ناامیدی (Despair):
پس از بلایا فرد ممکن است خود را از فعالیت و روابط بین فردی دور کند و منزوی شود . علت آن می تواند احساس ناامیدی شدید نسبت به آینده باشد.
ترس (Fear):
هیجانی قدرتمند است که غالبا تمام انرژی و توجه را به خود معطوف می کند. پس از یک استرسور شدید ممکن است ترس از دست دادن کنترل بر ذهن و افکار بر فرد مستولی شود(ترس از ابتلا به بیماری روانی). همچنین ترس می تواند متوجه محیط باشد ، مثل ترس از تنها ماندن، از دست دادن عزیزان ، وقوع مجدد فاجعه. ترس در صورت ازمان می تواند موجب برخی اختلالات روانی و افت عملکرد شود.
سرخوردگی (Frustration ):
وقتی افراد در دستیابی به خواسته ای با مانع مواجه می شوند ، واکنش هیجانی به نام سرخوردگی را تجربه می کنند. واکنش مناسب در پاسخ به احساس سرخوردگی تغییر مسیر تلاش در جهتی است که انتظار می رود نتیجه بخش باشد. در مواردی که تغییر شرایط ممکن نیست، تطابق با وضعیت موجود می تواند کمک کننده باشد. باقی ماندن احساس سرخوردگی منجر به خشم یا افسردگی می شود.
گناه (Guilt):
وقتی حس می شود که اتفاقی ناعادلانه رخ داده باشد و فرد به نوعی خود را مسئول بداند. پس از بلایا، نوع خاصی از احساس گناه بنام گناه بازماندن "Survivor's guilt" ممکن است مشاهده شود که در آن فرد از زنده ماندن خود در شرایطی که دیگران مرده اند، احساس گناه می کند. در مواردی ممکن است فرد به خاطر اینکه نتوانسته طور دیگری عمل کند و یا به دیگران کمک کند ، احساس گناه کند. ممکن است احساس گناه وی مربوط به این باشد که چرا در زمانی که فرصت داشته، با فرد از دست رفته ، رفتار بهتری نداشته است.
غم و اندوه (Sadness or sorrow):
احساسی شایع در بلایا می باشد که مرتبط با فقدان هائی است که فرد با آن روبرو شده است. او احساس بی انرژی بودن وعدم لذت می کند که در حرکات و صورتش نمایان است.
آسیب پذیری (Vulnerability ):
هنگامی که فرد از نظر جسمی یا روانی دچار آسیب می شود، احساس شکننده بودن و ناامنی می کند و این موجب می شود که شرایط محیطی را حتی ناامن تر و پر خطرتر تعبیر کند و احساس آسیب پذیری داشته باشد.
سوگ و سوگواری (Grief & Mourning):
سوگ احساس درونی است که افراد وقتی با از دست دادن عزیزشان روبرو می شوند ، تجربه می کنند. سوگواری روندی است که طی آن سوگ حل می شود و شامل مراسم و مناسک اجتماعی مرتبط با پدیده مرگ نیز می شود.
افکار وخاطرات مزاحم ( Intrusive thoughts & memories ):
افکار یا خاطراتی که بصورت خواسته و ناخواسته درپاسخ به یادآورهای محیطی درهر زمانی از روز به ذهن می آید. ممکن است در روز به شکل تجسم تصاویر یا صداها و یا بوهای یادآورحادثه و درشب بشکل کابوس و رویاهای وحشتناک ظاهر شود.
بیش برانگیختگی(Hyper vigilance):
با علائم جسمی طپش قلب، تنفس سریع و تنش عضلانی و یا با علائم روانی اضطراب یا بی قراری، گوش بهزنگ بودن و ازجاپریدن در مقابل محرک های جزئی و یا مشکل تمرکز حواس خود را نشان می دهد.
اجتناب(Avoidance):
بصورت اجتناب شناختی وآگاهانه مثل تلاش برای فکر نکردن و بخاطر نیاوردن واقعه و یا بصورت رفتاری مانند دوری کردن از مکانها و افراد یادآور حادثه و یا صحبت نکردن درمورد حادثه خود را نشان می دهد.
مشکلات خواب(Sleep problems):
بهصورت اشکال در بخواب رفتن، عدم تداوم خواب و کابوس های شبانه بروز می کند.
شکایات جسمانی مبهم بدون وجودبیماری جسمانی(Somatic complaint):
شکایت متعددجسمی در افراد بازمانده ازیک حادثه غیرمترقبه امری طبیعی است. معمولاً معاینات، آزمایشات و بررسی های انجام شده علتی عضوی برا ی مشکل آنان نشان نمی دهد. حتی اگر علت جسمی وجودداشته باشد شکایات آنان با علل عضوی موجود متناسب نیست یا علیرغم درمان مناسب برای مشکلات جسمی شکایات به قوت خودباقی می ماند.