اخبار

۰۲ خرداد ۱۳۸۹

دکتر قطبالدین صادقی، نویسنده، کارگردان و پژوهشگر تئاتر در خصوص چگونگی ایجاد خنده در تئاتر به سایت تخصصی تئاتر درمانی گفت : ایجاد خنده در کشور ما کمی مشکل است و ذخیره عاطفی- تاریخی ما خیلی اندک است، به این دلیل هنر خنداندن، هنر بسیار سخت و دشواری است.

وی با اشاره به اهمیت این مسأله از نظر تاریخی و ضرورت چنین سمینارهایی در جشنواره های تئاتر، درباره پدیده خنده گفت: کمدی و خنده، پدیدهای کاملاً انسانی است، هیچ منظره طبیعی در طبیعت یا در حیوانات خنده دار نیست. کمدی، برخلاف تراژدی که با احساسات و عواطف روبه روست با مغز سروکار دارد و به یک نوع بی حسی موقتی محتاج است، به همین دلیل در سینمای تراژدی، اغلب تصاویر،درشت و کلوزآپ است اما در سینمای کمدی، در لانگشات یا نمای دور فیلمبرداری می شود. نکته دیگر در خصوص کمدی این است که خنده یک پدیده دسته جمعی است و هرگزدر خلوت و تنهایی، یک نفر نخواهد خندید چه به شکل واقعی و چه به صورت تخیلی. برای همین، خندیدن به جمع و گروه و حضور افراد وابسته است، زیرا خنده در جمع اتفاق می افتد. به قول " هانری برگسون "خنده عملکرد بزرگ اجتماعی و روشی برای تصحیح جامعه است".

صادقی در ادامه نیز تصریح کرد: عملکردهای خنده، چه عامل درونی داشته باشد چه عامل بیرونی در ما خنده ایجاد می کند. جامعه از طریق خنده ما را تنبیه می کند تا گیج و سر به هوا نباشیم و به ما یادآوری می کند که با جمع زندگی کنیم و با جمع خود را هماهنگ سازیم و در زندگی تعادل داشته باشیم.

وی همچنین تأکید کرد: فقدان هر نوع انعطاف جسمی و روحی خنده برانگیز است. خنده با زشتی کاملاً متفاوت است، برای اینکه در زشتی با ذات بی حد سر و کار داریم، در صورتی که در خنده با ذات بی شکلی مواجه ایم.

دکتر صادقی با بیان این نکته که در خنده برتری جسم بر روح اهمیت دارد، یادآور شد : از آنجا که روح دست نیافتنی و بیکران است، هرگاه جسم آن را به بند بکشد، خنده ایجاد می شود. نبود هماهنگی هر چیز باعث خنده می شود، هرگاه که صحبت از روح است ناگهان برگشت به جسم ایجاد خنده می کند .

این کارگردان تئاتر با اشاره به اینکه جدل بین جسم و روح در نمایش سنتی ایران نمایش "بقال بازی در حضور" است، ابراز داشت: "ژاناویلیه "(بازیگر و کارگردان فرانسوی) در یکی از نمایش های خود ۳۲ دست لباس پوشید و ۳۲ بار دزدی کرد؛ در واقع تکرار هر بار عمل پوشیدن لباس جدید و دزدی کردن و تکرار اراده مصمم به دزدی خنده ایجاد می کند. یا به عنوان مثال عروسک "گینیون "در نمایش عروسکی فرانسه با کتک خوردن های پی درپی و تکراری، خنده ایجاد می کند.

وی درباره نوع دوم کمدی موقعیت گفت: نوع دوم کمدی موقعیت علاوه بر عمل تکرار، عروسک نخی است. هر چیز جدی توام با آزادی است. اگر آزاد بیاندیشیم، موضوع ما مضحک است. برای مثال در نمایش "نیرنگ های اسکاپن" این نوع کمدی دیده می شود. موقعیت سوم در عمل کمیک ، گلوله برف است . گلوله برف اگر به حرکت در بیاید، هرگز نمی ایستد و همه چیز را با خود در مسیر راهش به حرکت در میآورد. نمونه سوم این نوع کمدی موقعیت، داستان فیلم زیر بام های پاریس ساخته "رنه کلر "است. در آن فیلم یک بلیت بخت آزمایی دست به دست می شود و به آدم های مختلفی می رسد.

دکتر صادقی : در ادامه همچنین به سه نحوه عملکرد کمدی موقعیت اشاره کرد و گفت: نوع اول تکرار، نوع دوم واژگون شدن موقعیت و نوع سوم تداخل دو سیستم است در نوع اول " ماری وو " که بعد از مولیر کمدی نویس مطرح فرانسه است، در این نوع کمدی موقعیت، تبحر خاصی دارد. در نوع دوم کمدی موقعیت، بهترین کمدی فارس اروپا و به خصوص فرانسه، نمایشنامه" پییر باتلان" وکیل است که در اثر واژگون شدن موقعیت های آدم ها و رویدادها، خنده تولید می کند. در نوع سوم کمدی موقعیت که بسیار جذاب است و اغلب نمایشنامه نویسان و فیلمنامه نویسان کمدی، آن را به کار می گیرند، معنی مجازی به جای معنی حقیقی به کار می رود.

وی همچنین در خصوص کمدی کلمه گفت: بعد از کمدی موقعیت، مهمترین نوع کمدی، کمدی کلمه است که خنده می آفریند و در سطح زبان اتفاق می افتد، اما بین کمدی موقعیت و کمدی کلام تفاوتی وجود دارد. در کمدی کلام ،کمیک کلام به وجود می آید و همانند لطیفه است و بازی با کلام سبب ایجاد خنده می شود، در این نوع کمدی از زبان، به عنوان محملی برای خنده استفاده می شود. ادغام دو جمله از پیشساخته شده، خنده برانگیز است و نوع سوم آن این است که از معنای حقیقی، به عنوان معنای مجازی استفاده می شود.

صادقی با بیان این مسأله که بازی باجناس می تواند در آفرینش کمدی زبان مؤثر باشد و تعدد معنا و انتقال یک فکر با لحن دیگر کمدی میآفریند، گفت: اختلاط زبان فخیم با لحن روزمره و محاوره و یک موضوع را با لحن پست بیان کردن، کمدی به وجود می آورد. در نمایش طنز مؤلف با شعور مخاطب سروکار دارد.

این نویسنده و کارگردان تئاتر در ادامه در خصوص ویژگی های کمدی شخصیت یادآور شد درکمدی شخصیت، احساس بی تفاوتی به تماشاگر پدید می آید. حرکات، به صورت انتحاری و ناخودآگاه از بازیگر سر می زند و اعمال خود به خودی شخص و نیز گیجی او و انعطاف ناپذیری اش، سبب خنده می شود. در کمدی شخصیت هرگزریزه کاری های روانشناسان دیده نمی شود و این نوع کمدی بیشتر براساس تیپ است.

این هنرمند در پایان تصریح کرد: کمدی دو نوع پیام دارد: یکی اینکه جامعه نباید تجزیه شود و دوم آنکه مؤلفان و نظریهپردازان نمایش کمدی برخلاف تراژدی، اعتقاد دارند برای بهبود جامعه، راه حل وجود دارد و در این نوع نمایش راهحل خوش بینانه ای دیده می شود برای آنکه نمایش کمدی به تداوم حیات و جامعه خوش بین است.