مقالات

۰۷ آذر ۱۳۸۸

از :مجید امرایی - درکتب پیشینیان آمده است تاریخ استفاده از موسیقی به عنوان روشی برای درمان دردها و آلام روحی و روانی بشری به قرن ها پیش باز می گردد آوا های موسیقایی که در آیین های نمایشی انسان های اولیه بر پا می شده است ترانه ها آواز های چوپانی و گوشه های آوازی و موسیقایی که در فرهنگ بومی ، قومی ، محلی و مراسم آیینی بشر اولیه وجود داشته همه و همه بیانگر و نشان دهنده تاثیرات درمانی هنر موسیقی و توجه انسان به جنبه های درمانی هنر موسیقی در بین جوامع انسانی است .

آیین های نمایشی که با استفاده از موسیقی جان بخش آوایی و همسرایی ها و هم آوایی گروهی هم خوانان ، مویه خوانان ، برگزار کنندگان مراسم زاری و شعف که گاه به کمک ابزار موسیقایی سازهای اولیه و ساخته دست بشر چون ساز های کوبه ای و ساز های زهی ، بادی و بعدها با ابزار هایی پیش رفته تر چون نی ، ساز و سرنا ، طبل و دهل انسان را در سوگ و سور و غم و شادی همنوعان خود گاه سرخوش وگاه موجب تخلیه ناراحتی های آنها شده است واین همه و همه نشان از جایگاه درمانی هنر موسیقایی و جادوی جان بخش هنر موسیقی در جوامع انسانی است .

از آن هنگام که بشر غم تنهایی خود را با آوا ها و ادا ها پر کرده و از زمانی که انسان شادی خود را درجشن های جمعی مطرح ساخت از هنگامی که انسان به صورت گله ای زندگی را آغاز کرد تا زمانی که تجربه با هم بودن و یک جان نشینی و آذوقه اندوختن برای امرار معاش را آموخت از زمانی که برای غلبه بر بلایای طبیعی سرود های جمعی را تجربه کرد تا هنگامی که در غم و اندوه از دست دادن نزدیکان خود به سوگ نشست و آوازهای موسیقایی را به عنوان ابزاری آرام بخش و برای تخلیه درونی خود و دیگر همنوعانش مهیا کرد . از هنگامی که انسان با هم بودن را آموخت و از دوره چوپانی تا عهد تمدن شهرنشینی این موسیقی و هنر آوازی بوده است که در تنهایی ها و شادی های جمعی انسان این موجود دو پا را شاد کرده و یا در غم و اندوه از دست دادن همنوع خود با شنیدن نوا های موسیقایی به آرامش رسانده است ، هنر موسیقایی هنر ی شنیداری و پالاینده روح و روان انسان بوده است .

موسیقی همواره و در همه حال یار و همراه تنهایی ها شادی ها ، به عزا نشستن و گریستن های انسانی است و موسیقی بخشی از فرهنگ ارتباطی زندگی بشر است .

سال های سال است که نوازندگان و خوانندگان عرصه هنر موسیقی در مراسم عزا و غم با نفوذ در حوزه روح و روان انسان ها موجب شادی و غم و در نهایت تخلیه درونی انسان ها شده اند .

این هنر موسیقی است که به وجد می آورد و این هم نوا شدن ها گاه با حرکات نمایشی همراه می شود تا تاثیرات درمانی خود را بر انسان دو چندان کند .

با مراجعه به آثار شاعران و ادیبان کهن ایرانی می توان نشانه هایی از موسیقی درمانی را مشاهده کرد از جمله در اشعار مولانا ، فردوسی، سعدی ، حافظ ، جامی و آثار به جا مانده از ابوریحان بیرونی و بوعلی سینما و.. . نمونه های قابل رجوعی در این زمینه به چشم می خورد که از گذشته تا کنون ایرانیان برآثار درمانی موسیقی و تاثیرات شفابخش آن بر روح و روان انسان آگاهی داشته اند .

در کتب پیشینیان آمده است که از زمان های کهن رگه‌هایی از استفاده از اصوات و آهنگ ها برای درمان برخی از بیماری ها مورد استفاده انسانها بوده است.

اما موسیقی درمانی با تعریف امروزی و مدرن و علمی خود از قرن بیستم بطور رسمی به عنوان مبحثی مستقل مورد توجه درمانگران قرار گرفت . در این بین از موسیقی برای درمان مصدومان باز مانده از جنگ جهانی اول و توسط برخی از کارشناسان عرصه هنر و روانشناسی مورد بکار برده شد هر چند استفاده از این روش درمانی همواره با مشکلاتی همراه بود است اما از آن به بعد به عنوان یکی از درمان های غیر دارویی به آن توجه ویژه ای می شده است.

تا اینکه بتدریج این شاخه درمانی تکامل یافت و انجمن های متعددی برای اشاعه این روش درمانی در سراسر جهان تشکیل شده .

بطوری که در سال 1944 اولین برنامه آموزش موسیقی درمانی در جهان به عنوان مبحثی علمی و دانشگاهی در دانشگاه "میشیگان "به اجرا در آمد.
همچنین در سال 1950 انجمنی تحت عنوان موسیقی درمانی در کشور امریکا آغاز به کار کرد. این انجمن در سال 1971 با نام AAMT آغاز به کار کرد و از سال 1985 فدراسیون جهانی موسیقی درمانی در سطح بین المللی به ثبت رسید و فعالیت خود را در سراسر جهان آغاز کرد .

در موسیقی درمانی معمولا به دو روش اقدام می شود : یک روشی که آن را " روش فعال " می نامند و روش دوم که آن را " روش غیر فعال" گویند ،

روش غیر فعال شامل شنیدن موسیقی است که بیمار با گوش دادن و شنیدن موسیقی که در حال نواخته شدن است به شیوه ای غیر مستقیم در پروسه موسیقی درمانی دخیل می شود و مورد درمان قرار می‌گیرد. در این روش بیشترین تأثیر عملکرد در جهت برانگیختن و تأثیر واکنش های عاطفی و ذهنی فرد شنونده است.

اما در روش موسیقی درمانی فعال که نواختن ، خواندن و حرکات موزون اساس کار است . واکنش های مختلف عاطفی ، ذهنی ، جسمی و حرکتی فرد بطور مستقیم تحریک و برانگیخته می‌شود. در روش فعال برنامه‌ها و روش های موسیقی درمانی متنوع و متناسب با نیاز افراد تنظیم و تدارک دیده می‌شود .

موسیقی درمانی معمولا دارای محورهای اصلی از جمله " شنیدن موسیقی متناسب و آرام بخش" ، " نواختن موسیقی" در گروه های منظم و یا انفرادی" خواندن آوازها" ، خواندن ترانه‌های فردی" و یا " ترانه ها و آواز های گروهی" است که توسط گروه بر پا می شود.

هرگز نباید از یاد برد که انجام و ارائه روش موسیقی درمانی توسط هر فردی جایز نیست. موسیقی درمانگرها معمولا افراد متخصصی هستند که در زمینه‌های مختلف موسیقایی و شاخه‌های درمانی ، آموزش دیده‌ باشند .

موسیقی درمانگران افراد صلاحیت داری هستند که با آگاهی کامل از جنبه های آوازی موسیقی و درمانی آن و آگاهی از " مشخصه های بیماری ها " ، " درمان های مختلف آنها " ، " روانشناسی موسیقی" و ... آشنا هستند و شایستگی فردی و تخصصی لازم را در این زمینه دارا هستند.

در موسیقی درمانی از موسیقی های مختلفی استفاده می‌شود، در این زمینه موسیقی انواع مختلفی دارد ، برخی آرام و برخی تند هستند . در هر حال تأثیر موسیقی‌های مختلف بر ذهن و سلامت انسان متفاوت است . برخی از انواع موسیقی نه تنها نقش بهبود دهنده ندارند، بلکه معمولا برای کارکردهای مختلف مغز و روح انسان نیز مضر به شمار می‌روند و در صورت تداوم به گوش دادن یا نواختن آنها مشکلاتی را برای فرد بوجود خواهد آورد.

موسیقی درمانگران معتقدند در فرآیند موسیقی درمانی استفاده از موسیقی های نواحی برای القا کردن آرامش و نشاط ذهنی باعث تجدید قوا و بهبود کارکردهای مغز می‌شود.

این دسته از موسیقی‌ها با ایجاد تأثیرات مختلف از جمله تقویت اراده و روحیه بیماران فرآیند درمان را سرعت می‌بخشند.

صاحب نظران عرصه موسیقی درمانی معتقدند طیف وسیعی از بیماری ها در طی فرآیند درمان با شنیدن موسیقی در بهبود آنها تسریع می شود . این بیماری ها طبقات مختلف با علل مختلف را در بر می‌گیرند. بطور کلی عمدتا بیماریهایی که به نحوی با مسائل روانی فرد در ارتباط هستند یا حالات روانی می‌تواند نقش مؤثری در بهبود آنها داشته باشند، در پاسخ مثبت به موسیقی درمانی شناخته شده هستند. همچنین بیماری های جسمی که منشأ روانی دارند با این روش بهبود پیدا می‌کنند. شعار موسیقی درمانی این است که "وقتی نفس تازه ای می‌تواند در وجودمان بیاید که نفس قدیم و قبلی از وجودمان خارج شود و تا زمانیکه نفس قدیمی ‌را خارج نکنیم نفس تازه نمی‌تواند جایگزین آن شود.. .

www.dramamahaleh.com

www.amrai_1348