نوشته : مجید امرایی-
چکیده
در این پژوهش تلاش شده است تا تأثیر گذاری روانی ( نمایش درمانی ) بر وضعیت آسیب شناختی جانبازان اسکیزوفرنیک مزمن ( اعصاب و روان مزمن ) بستری در بیمارستان روانپزشکی سعادت آباد مورد بررسی قرار گیرد . برای نیل به این هدف از 26 جانباز با تشخیص فوق در یک طرح دو گروهی با پیش آزمون ـ پی آزمون استفاده شده است ، نفرات در دو گروه " آزمایش " و " کنترل " بصورت تصادفی به دو دسته 13 نفره تقسیم شده و به وسیله آزمون روانشناسی 90SCL وضعیت روانی آنها در 8 بعد مورد بررسی قرار گرفته و با طرح دو گروه با پیش آزمون ـ پی آزمون تأثیر نقش گزاری روانی ( نمایش درمانی ) بر عوارض آسیب شناختی بیماران بررسی شده است . نقش گزاری در طول دو ماه برای گروه آزمایش شده است و سپس بررسی وضعیت آسیب شناختی آنها از طریق آزمون روانشناسی 90SCL انجام شده است که اعتبار و روائی این آزمون روانشناختی در داخل و خارج کشور مورد تایید است . برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس چند متغیره و سطح معنادار یک هزارم استفاده شده است . نتیجه این تجزیه و تحلیل نشان داد که در 8 بعد ترس مرضی ، اضطراب ، افسردگی ، پرخاشگری ، شکایات جسمانی ، وسواس ، افکار پارانوئید و حساسیت در روابط متقابل اختلاف معنادار نسبت به گروه کنترل مشاهده شد .
1 . اسکیزوفرنیک : ( Schizo phrenia ) اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی ، یکی از بیماری های عمده روانی است که درآن ، افکار واحساسات و ادراکات فرد بصورت ناموزون دستخوش تغییرات و انحرافات شدید می شود که این عمل نهایتاً باعث اختلال در عملکرد فرد می گردد . در این بین هنر نمایش درمانی می تواند به عنوان ابزاری کاربردی به جهت ارتباط بدون واسطه و تنگاتنگ با فرد ، مورد استفاده قرار گیرد و در مسیر غلبه بر برخی اختلالات مؤثر واقع شود .
2 . 90 SCL آزمونی روانشناختی است که حاوی 90 سؤال متفاوت است و به صورت پرسش توسط روانشناس از شخص مراجعه کننده پرسیده می شود و سپس درجه بندی و استخراج داده ها صورت می گیرد و وضعیت آسیب شناختی فرد ، معلوم شده و نتایج روانشناختی خصوصیات بالینی او مشخص می شود این آزمون از جمله معتبرترین آزمون های روانشناختی است .
مقدمه :
نمایش درمانی از جمله دروان های غیر دارویی است ؛ کاوشی علمی جهت دریافت حقیقت از طریق شیوه های مختلف نمایشی و شناخت مشخصه های بالینی فرد . در این شیوه درمانی ، درمانگر با مدد گرفتن از تکنیک های خاص نمایشی و روانشناختی ، در مسیر کاهی اختلالات و تقویت روابط بین فردی مراجعین تلاش می کند . بر این اساس " عمل " ، " مشاهده " و " مشارکت فعالانه " سه عنصر اساسی در شیوه نمایش درمانی محسوب می شوند . در نمایش درمانی " آماده سازی " ، " تمرین " و " ثبت روایداد در خاطرات " به عنوان مراحل اساسی در کار اجرایی محسوب می شوند که بیماران در سطوح مقدماتی ، متوسطه و پشیرفته طبقه بندی شده و با روش های خاص مورد مداوا قرار می گیرند . در مرحله نخست ( آماده سازی ) با ایجاد انگیزه و تمرینات مقدماتی می توان بیمار را آماده کرد و به این باور رساند که می تواند و قادر است در راه شکوفایی استعدادهای خود تلاش کند . در این مرحله پرورش بدن و بیان بسیار حائز اهمیت است . در مرحله دوم ( تمرین ) مراجع ، خود وجودیش را می پذیرد و به خود باوری می رسد . در این مرحله ، مراجع ، نمایش درمانی را به عنوان روشی درمانی در راه مداوای خود قبول کرده و با پذیرش آن ، تلاشی مضاعف در راه درمان خود نشان می دهد . در مرحله سوم ( ثبت رویدادها در خاطره ) است یعنی آموزش های تعلیم دیده را در ذهن خود ثبت و ضبط کرده و با تقویت آن افق های روشنی بخش زندگی خود را می یابد . در این مرحله مراجع خویش را موجودی نجات یافته می بیند . بدیهی است هشت سال جنگ تحمیلی آثار زیانباری را متوجه جامعه ما کرده است که تبعات این زیان ها بر هیچ کس پوشیده نیست بطوری که بر اثر تبعات جنگ روز به روز توان جسمی و روحی برخی از افراد جامعه تحلیل می رود . از گروه هایی که بصورت مستقیم در معرض خطرات و تبعات جنگ قرار گرفته اند ، می توان به رزمندگان ، آزادگان ، خانواده های محترم شهدا و جانبازان و خانواده های ایثارگر اشاره کرد که در این زمینه طیف قابل توجهی از جانبازان در اثر ضربه به سر ، اصابت ترکش به جمجمه عوارض ناشی از انفجار یا دیدن صحنه های وحشتناک دچار صدمات روانی و جسمی شده اند که تعدادی از این افراد با بکارگیری روش های روان درمانی و دارو درمانی و سایر اقدامات تخصصی ، به زندگی عادی بازگشته اند ؛ برخی مراجعین سرپایی دارند و گروهی که جامعه هدف این پژوهش هستند اختلالات روانی آنها شدت یافته و بیماری آنها مزمن شمرده می شود و نگهداری آنها برای خانواده ها به دلائل مختلف بسیار سخت و در مقاطعی غیر ممکن است و پژوهش حاضر محتض همین گروه است . با توجه به تعداد قابل توجه جانبازان بخصوص جانبازان گروه اعصاب و روان و مشکلات عدیده ای که گریبانگیر آنهاست ، ضرورت بررسی علمی و ارائه راهکارها و پیشنهادهای عملی جهت کاهش اثر اختلالات روانی و مقابله ، با مشکلات این گروه ، بیش از پیش احساس می شود . در این مسیر یکی از روش های مورد توجه در توانبخشی افراد ، نوعی گروه درمانی است که به نام " نمایش درمانی " شناخته شده است .
در این روش فرد با اجرای نمایش و بازی خلاقانه ، عقده ها و کینه ها ، بغض ها ، ترس ها و سایر مشکلات روانی خود را بروز می دهد و آنها را فراکنی می کند و در این حالت ، به پالایش روحی " کاتارسیس " و آرامش می رسد .
نمایش درمانی ملموس ترین تقلید هنری از رفتار واقعی انسان هاست و بیانگر نوعی اندیشه و تعمق انسان در وضعیت های مختلف است . این شیوه درمانی در جهان دارای جایگاه خاص و تعریف شده ای است که در این زمینه نظرات دکتر " جاکوب لوئی مورینو " روانشناس رومانیایی الاصل از جایگاه ویژه ای در این خصوص برخوردار است. در ایران از سال 1356 در انستیتو حافظیه شیراز توسط دکتر " حمید اشکانی " و " حسن حق شناس " فعالیت هایی در این زمینه صورت گرفته و به نتایج خوبی رسیده اند ؛ همچنین در چندین مرکز دیگر هم بطور پراکنده در این زمینه فعالیت هایی شده است اما تلاش تیم درمان بیمارستان روانپزشکی سعات آباد به سرپرستی اینجانب ( مجید امرایی ) ظرف شش سال گذشته از جمله تلاش های مثمر ثمر خصوصا بر روی مصدومان جنگی گروه اعصاب و روان بوده است که این تحقیق تنها گوشه ای از فعالیت های تیم درمان این مراکز را به تصویر کشیده است .
ابعاد روانی مورد بررسی در این پژوهش :
بعد اول ، پرخاشگری : پرخاشگری یک حالت هیجانی دیرپای مشخص با میل به آزار و ایجاد درد در افراد دیگر که این حس معطوف به آنهاست و فرق آن با خشم این است که خشم واکنشی حادتر و گذرنده تر است .
بعد دوم ، اضطراب : شخص مبتلا به اضطراب ، تنش و ترس شدید و مداومی دارد . او دچار احساسی مستمر و مبهم و اضطرابی کلی و نامشخص است که خود نیز از منبع و علت آن خبر ندارد . اختلالات آن عباتند از : پیدایش ترس ، مزمن ، پایین بودن آستانه تحمل مشکلات و محرومیت ها و باور قوی در این مورد که دنیا محلی خطرناک و خشن است . چنین فردی به شدت احساس عدم اعتماد به نفس می کند و حتی در مسائل بسیار کوچک نیز از قوا و کارآیی خود مطمئن نیست .
بعد سوم ، وسواس : اختلال وسواسی هم مانند سایر حالات اختلالت اضطرابی ، حالت شده یافته وسواس طبیعی است که در همه دیده می شود . همه ما گاهی افکار و اعمالی را که دلیل آن بر ما روشن نیست ، تکرار می کنیم مثل امتحان کردن مکرر دسته در اطاق و کلید برق . در اختلال وسواس ، شدت و استمرار این حالات شدید است . وسواس دو نوع دارد : فکری و عملی و معمولاً در یک فرد ، توأم با هم وجود دارند البته ممکن است یکی بر دیگری تسلط داشته باشد .
وسواس فکری : افکار ، تکانه ها و تصوراتی مزاحم و تکراری اند که ناخواسته به ذهن می آیند و در نظر فرد ، اموری غیر عقلانی و مهار نشدنی جلوه می کنند .
وسواس عملی عبارتست از رفتار یا اعمال ذهنی تکراری که بیمار برای کاهش پریشانی ناشی از افکار وسوسه آمیز و یا جلوگیری از رویدادهای هولناک ، آن را انجام می دهد . این عمل هیچ گونه ارتباط واقعی با هدف ظاهری اش ندارد یا آشکارا دارای ارتباطی اغراق آمیز است .
بعد چهارم ، حساسیت در روابط بین فردی : مشخص کنندۀ مشکل قابل ملاحظه در موقعیت های بین فردی است . فرد نسبت به روابط با دیگران انتظارات منفی دارد . احساس حقارت می کند و نسبت به خود دچار احساس تردید و بی کفایتی است .
بعد پنجم ، شکایات جسمانی : اختلال جسمانی کردن عبارت است از شکایت های جسمی متعدد و مکرر که فرد به خاطر آنها در صدد بررسی پزشکی بر می آید اما هیچ دلیل آشکاری دال بر علل جسمانی ندارد . فرد بیمار باید واجد تمام معیارهای تشخیص زیر باشد :
1) چهار نشانه درد در نقاط مختلف بدن
2) دو نشانه معدی ـ روده ای ( مانند اسهال و حالت تهوع )
3) یک نشانه جنسی به غیر از درد ( نظیر بی تفاوتی به امور جنسی )
4) یک نشانه عصب شناختی کاذب ( مثل نشانه های تبدیلی )
بعد ششم ، روان پریشی : شامل اختلالاتی است که در آنن ، نابهنجاری های فکری و برداشت های غیر عادی از واقعیت که غالباً توأم با توهم و هذیان است به چشم می خورد . خصوصیات بارز آن عبارتند از : اختلال در برداشت از واقعیت ، ادراک ، کارکرد قدرت های شناختی ، عواطف ، انگیزه ها و رفتارهای کلامی و حرکتی ، اختلال شخصیت و بازگشت آن به دوران قبلی رشد ، عدم بینش و بصیرت به ماهیت ، علل و شدت بیماری خود ( شاملو ، 1382 ) .
بعد هفتم ، تصورات پارانوئیدی : نوعی اختلال سایکوتیک که در آن هذیان مداوم است مانند هذیان جنسی ، خود بزرگ بینی ، حسادت ، آزار و گزند ، هذیان بدنی . نوع نامشخص پارانویا حالت نادری است که شخص به تدریج دچار شبکه پیچیده و مبسوطی از هذیان ها توأم با پندارهای خود بزرگ بینی می شود . این بیماری غالباً سیر مزمن شدن را طی می کند ولی دیگر بخش های شخصیت ، سالم باقی می ماند ( شاملو ، 1382 ) .
بعد هشتم ، افسردگی : در اختلال افسردگی ، بیمار نسبت به امور زندگی بی علاقگی شدید پیدا می کند ، دچار احساس طرد شدگی ، تنهایی و بیچارگی می شود ، به آسانی می گرید و ممکن است غذا خیلی کم یا خیلی زیاد بخورد . صفات بارز شخصیت افرادی که مبتلا به افسردگی می شوند عبارتست از حساسیت زیاد ، اتکای به دیگران ، ناتوانی در نشان دادن خشم مستقیم به محیط ، خود آزاری به جای سرزنش محیط ، خود را ملامت کردن به دلیل شکست ها و ناکامی ها ، خجالت و درونگرایی ( شاملو ، 1382 ) . اختلال افسردگی شامل افسردگی یک قطبی و دو قطبی می باشد ( سید محمدی ، 1380 ) .
بعد نهم ، ترس مرضی : ترس مرضی را نوعی بیماری آسیب شناسی روانی می دانند ، فوبی را نوعی اجتناب ناراحت کننده و ناشی از تریس می دانند که تناسبی با میزان خطر موجود در یک شی ء یا یک موقعیت خاص ندارد و بیمار ، آن را بی پایه می داند . در صورتی که ترس افراطی از بلندی ، فضاهای بسته و غیره به قدری ناراحت کننده باشد که منجر به آشفتگی در زندگی شود ، می توان تشخیص فوبی داد . بعضی از رایج ترین فوبی ها عبارتند از :
وبی از مکان های بسته ، آگورافوبی ( ترس از مکانهای عمومی ) و فوبی از ارتفاعات ( دهستانی ، 1384 ) .
اهداف :
الف ) هدف کلی :
هدف این پژوهش تعیین تأثیر گذاری روانی ( نمایش درمانی ) بر وضعیت آسیب شناختی جانبازان اسکیزوفرن (اعصاب و روان ) بستری در بیمارستان روانپزشکی سعات آباد تهران است .
ب ) هدف ویژه :
1. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش افسردگی جانبازان .
2. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش اضطراب جانبازان .
3. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش پرخاشگری جانبازان .
4. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش شکایات جسمانی جانبازان .
5. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش ترس مرضی جانبازان .
6. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش حساسیت در روابط متقابل جانبازان .
7. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش افکار پارانوئید جانبازان .
8. تعیین تاثیر اجرای نقش گزاری روانی بر کاهش میزان روان پریشی جانبازان .
فرضیه :
با توجه به پیشینه پژوهش در این حوزه و سوالات مطرح شده ، پیش بینی می شود که نقش گزاری روانی ، موجب کاهش میزان اضطراب ، میزان افسردگی ، میزان پرخاشگری ، میزان شکایات جسمانی ، میزان ترس های مرضی ، میزان افکار پارانوئید و میزان حساسیت در روابط متقابل و میزان روان پریشی در جانبازان اسکیزوفرنیک مزمن ( اعصاب و روان ) شود .
تعریف متغیرها :
نقش گزاری روانی چیست ؟
نقش گزاری روانی ، فن درمانگری بر اساس بداهه سازی در صحنه های نمایش و با طرح موضوعی تعیین شده توسط گروهی از افراد است که به دلیل عوارض مصدومیت ، مشکل روانی مشابهی دارند . درمانگران روانی ( نمایش درمانگران ) معمولا در بازی نمایشی مشارکت دارند و در عین حال به تحلیل و جهت دادن به آن می پردازند .
جانباز کیست ؟
جانباز به فردی اطلاق می شود که در جبهه جنگ و یا موقعیت های جنگی دیگر مانند بمباران ، موشک باران و یا در صحنه مقدمه چینی و برپایی دافع ، دچار موج گرفتگی شده و یا از شنیدن اخبار غم انگیز ، دچار اختلال عصبی یا روانی و یا معلولیت های دیگر شده است .
بیماری اسکیزوفرنی چیست ؟
اختلال روان پریشانه با سبب شناختی نامعلوم و تظاهر گوناگون اس که با اختلال فکر و خلق نا آرام مشخص می شود که اختلال فکر بصورت دشواری در حفظ و تمرکز ، توجه و تشکیل مفاهیم آشکار می شود . علائم اسکیزوفرنی تاثیری نامطلوب بر قوای فکری ، احساسات ، رفتارها و عملکرد اجتماعی و شغلی فرد می گذارد به طوری که بیمار در تعارض جدی با توانایی کارکردی خود در ارتباط با جنبه های اولیه زندگی روزمره همچون مراقبت از خود قرار گرفته و نیازمند درمان و مراقبت های دیر پای روانی می باشد .
تعاریف عملیاتی :
نقش گزاری روانی چیست ؟
در این پژوهش ، منظور از نقش گزاری روانی ، روشی است که به کمک تیم درمان و با حضور 13 نفر از جانبازان اسکیزوفرنیک بستری در بیمارستان روانپزشکی سعادت آباد تهران به مدت 12 جلسه و به صورت گروهی انجام شده که در آن ، جانبازان به کمک بداهه پردازی و ایفای نقش به برون ریزی هیجانی رسیده اند . هدف اصلی در انجام این فرایند درمانی ، کمک در بهبود نسبی وضعیت آسیب شناختی بیماران و آموزش یکسری از مهارت ها ، مانند مهارت های فردی و مراقبت از خود ، مهارت های اجتماعی و شغلی در قالب بازی کردن نقش آنها است .
جانباز اسکیزوفرنیک کیست ؟
در این پژوهش جانباز اسکیزوفرنیک فردی است که توسط متخصصان روانپزشکی ، تشخیص اسکیزوفرنیک برای وی داده شده است و در پرونده او ثبت شده و از مراحل حاد بیماری خارج شده و برای ادامه درمان در بیمارستان بستری شده است .
وضعیت آسیب شناختی روانی به چه معنی است ؟
وضعیت آسیب شناختی در این پژوهش توسط چک لیست روانشناختی 90 سؤالی 90SCL سنجیده شده است . این وسیله هم در شرایط بالینی و هم به منظور پژوهش مورد استفاده قرار می گیرد . بطوری که هر کدام از علائم مرضی ، نمایشگر بیماری روانی خاصی است که عبارتند از شکایات جسمی و حساسیت در روابط متقابل ، ترس های مرضی ، افسردگی ، اضطراب ، پرخاشگری ، افکار پارانوئید و روان پریشی .
انواع نقش گزاری روانی :
1. روش نقش گزاری کلاسیک ( اعضای گروه به دلخواه نقشی را انتخاب می کنند و موضوعی را که درهمان جلسه عنوان می شود ، بطور بداهه بازی می کنند ) .
2. روش نقش گزاری انفرادی .
3. روش نقش گزاری آینه ( رو در روی خود و یا دیگران ) .
4. روش نقش گزاری روانی دسته جمعی
5. روش نقش گزاری روانی با موزیک .
6. روش نقش گزاری روانی با اجرای باله .
7. روش نقش گزاری روانی با استفاده از اپرا .
8. روش نقش گزاری روانی با استفاده از خواب مصنوعی .
9. روش نقش گزاری روانی با تشریفات نمایشی و سن ( صحنه تئاتر ) و با حضور گروه تماشاگران .
10. روش نقش گزاری روانی داستانی و قصه پردازانه .
11. روش نقش گزاری روانی با سفر اروپایی و ...
جامعه پژوهش :
جامعه این تحقیق ، کلیه جانبازان اعصاب و روان دارای تشخیص اعصاب و روان ( اسکیزوفرنی ) مزمن بستری در بیمارستان روانپزشکی سعادت آباد تهران است .
نمونه پژوهش :
انتخاب این بیمارستان جهت انجام تحقیق به دلیل پذیرش شرایط اجرای تحقیق در این مرکز بوده که ظرف شش سال گذشته از شیوه نمایش درمانی به روش علمی و عملی بعنوان یکی از درمان های غیر دارویی استفاده کرده و تا کنون تغییرات معنی داری در علائم بالینی مراجعین خود دیده است . نمونه این پژوهش عبارت است از تعداد 26 نفر از بیماران که پس از مطالعه پرونده بالینی آنها بر اساس ملاک های توانایی حضور در یک نقش گزاری روانی انتخاب شده اند ، که این ملاک ها عبارتند از :
1. بیمار در فاز حاد بیماری نبودند .
2. به دلیل گروهی بودن فعالیت افراد شرایط عضویت در گروه را داشته اند .
3. پس از توضیحات لازم در مورد روش کار ، تمایل به فعالیت نقش گزاری درمانی را داشته اند .
4. فرد یا افراد مورد نظر در مدت انجام تحقیق ، قصد رفتن به مرخصی را نداشته اند .
5. قبل از تمرینات و تحقیق در هیچ برنامه نقش گزاری روانی ( نمایش درمانی ) شرکت نکرده اند .
روش نمونه گیری :
افراد بصورت تصادفی به دو گروه 13 نفره تقسیم شدند ، سپس با استفاده از روش قرعه کشی یکی از دو گروه را به عنوان " گروه آزمایش " و گروه دیگر را به عنوان " گروه گواه " در نظر گرفته ایم .
1. علائم بالینی : خصوصیات هوشیاری و ناهوشیاری بیمار ، مشخصه های فردی شخص بیمار
ابزار پژوهش :
در این پژوهش برای نیل به اهداف مورد نظر ، سه نوع پرسشنامه معتبر به کار گرفته شده است .
1. پرسشنامه محقق ساخته بر اساس پرسش های مربوط به اطلاعات آماری فرد ( دموگرافیک ) .
2. پرسشنامه روانشناختی 90SCL
3. مقیاس درجه بندی شده B.P.R.S
در ابتدا کار پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات ( دموگرافیک ) آماری مربوط به سن ، جنس ، تحصیلات ، وضعیت تاهل ، تعداد فرزندان ، درصد جانبازی ، وضعیت شغلی قبل از مجروحیت ، وضعیت زمان تروما ( زمان صدمه دیدن ) و طول مدت بستری در بیمارستان تهیه شده ، مقیاس اندازه گیری کوتاه شد روانپزشکی (B.P.R.S ) توسط روانشناس بالینی انجام شد ، عناوین مورد بررسی در B.P.R.S عبارت بود از تظاهر ، بزرگ منشی ، خلق افسرده ، خصومت ، سوء ظن ، رفتارهای توهمی ، کندی حرکت ، عدم همکاری ، محتوی فکری غیر معمول ، توجه بدنی ، اضطراب ، محرومیت از احساسات ، آشفتگی ذهنی ، احساس گناه ، فشار روانی ، خو گرفتگی و حالت ظاهر بی احساسی ، تحریک پذیری ، نا آگاهی از شدت بیماری بهبودی کلی .
پرسشنامه 90SCL که شامل 90 سوال بود و برای ارزشیابی علائم روانی مورد استفاده قرار می گیرد ، از افراد گرفته شد . جهت سنجش پایانی این آزمون از دو روش محاسبه پایانی درونی پایایی به روش آزمون مجدد استفاده شد و پایایی درونی برای محورهای مورد نظر ، رضایتبخش بود .
بحث و نتیجه گیری :
روش های گرد آوری داده ها :
اطلاعات این گونه پژوهش ها در دو مرحله گردآوری می شود ، بدین شکل که آزمون 90SCL یکبار بصورت فردی برای هر یک از اعضاء گروه آزمایش و گروه گواه در مرحله قبل از اجرای نقش گزاری روانی انجام شده و در مرحله دوم بعد از اجرای نقش گزاری روانی بر روی گروه آزمایش ، مجدداً برای هر یک از افراد دو گروه آزمایش و گواه پرسشنامه تکمیل می شود .
روش ارائه متغیر مستقل :
یک ماه اول به بررسی پرونده بالینی و انتخاب نمونه 26 نفری بیماران و انجام پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات آماری که بیشتر تلاشی بود جهت ارتباط برقرار کردن با بیماران و شناخت آنها و تکمیل مقیاس نظر سنجی B.P.R.S توسط روان شناسان گرفته شد . چنانکه از عوامل مهم در ایجاد رابطه ، احترام ، هم فهمی صحیح ، درک و همدلی و پذیرش غیر شرطی و گوش دادن فعال به صحبت های طرف مقابل بود .
در جلسات مصاحبه همواره این موارد مد نظر قرار می گیرد . بعد از اینکه رابطه درمانی با بیماران ایجاد شد آزمون 90SCL گرفته شد . پس از آن به مدت یک ماه از روش های فردی و در مواردی گروه های 2 یا 3 نفره جهت آمادگی بیماران برای شرکت در مرحله نقش گزاری ( نمایش درمانی ) استفاده می شود .
در این روش می توان از تکنیک هایی چون تمرین ارتباطات کلامی ، ارتباطات غیر کلامی ، تمرینات رفتاری ، مکالمه سوال و جواب ، آموزش نقش ها ، آموزش های رفتاری ، آموزش های شغلی ، آموزش های مشارکتی ، تکنیک همسان سازی ، تکنیک جابجایی نقش ها ، آموزش های تمرکزی و تقویت حواس و احساس ها ، تکنیک سفر رویایی ، تکنیک گل سرخ و ... استفاده کرد .
نمونه ای از برنامه جلسات تمرین نمایش درمانی :
جلسه اول معارفه : در معارف هدف آشنایی بیشتر اعضا با هم و توضیح یکسری از قوانین و برنامه ها است .
جلسه دوم همدلی : در تمرین همدلی هدف نزدیکی افراد مراجعه کننده است ( پس از گرم کردن ـ تمرین آرام سازی ،
عضلانی و تمرین آوا از تمرینانی جهت افزایش مهارت برای کسب همدلی استفاده می شود ) .
جلسه سوم عشق : عشق مضمونی است که برای همه انسان ها دارای مفهوم خاص به خود است . محور عشق ورزی ، دلبستگی به عنصری ثانوی است ( پس از مرحله گرم کردن از این جلسه به بعد در ابتدای جلسات از آنها خواسته می شود تا در مورد اتفاقی که برایشان افتاده یا احساسی که در آن روز دارند صحبت کنند ) .
جلسه چهارم خواستگاری : در این جلسه طبق روال هر جلسه پس از گرم کردن به دلیل اینکه یکی از بیماران قصد رفتن به خواستگاری را داشت ، هر کدام خاطره خود را از خواستگاری تعریف و بازی کرده و نقشی را بعهده گرفتند
جلسه پنجم بیمارستان : در این جلسه پس از گرم کردن ، از اعضا خواسته شد هر صحبتی در خصوص بیمارستان دارند ، مطرح کنند و اگر مسئله ای با هر کدام از گروه یا دست اندرکاران داشتند آن را بازی کنند .
جلسه ششم خانواده ( 1 ) : در این جلسه شروع کار طبق روال عادی انجام شد و بر اساس مشکلی که هر کدام در خانواده داشتند موضوع انتخاب شد .
جلسه هفتم خانواده ( 2 ) : در این جلسه گروهی که در جلسه قبل ، نقش تماشاچی داشتند ، در نقش یک خانواده در داستان نمایشی دخالت داده شدند .
جلسه هشتم شغل : بازی مشاغل مورد نظر مراجعین .
جلسه نهم دزدی در پارک : موضوع این جلسه به دلیل مجادله ای که بین دو بیمار بر اثر دزدیده شدن سیگارشان با هم به بحث پرداخته بودند انتخاب شد .
جلسه دهم تصادف : بازی نقش افراد در یک صحنه تصادف و رفتن به بیمارستان و ...
جلسه یازدهم قصه زندگی : در این مرحله نقش گزاری روانی بطور کامل انجام شد ( بر اساس داستان های تعریف شده توسط افراد ، هر یک نقشی را به دلخواه ایفا کردند . در این تمرینات حضور شخص یاور در پیشبرد داستان نمایش بسیار مهم است ) .
تاثیرات نمایش درمانی :
1. برای کای میزان اضطراب ، آشفتگی و ترس از تکنیک رفع حساسیت که مشابه روش منع متقابل در تمرین های رفتاری است استفاده می شود .
2. از طریق تکنیک های همسان سازی و قرار گرفتن در نقش دیگران ، ظرفیت همدلی افراد افزایش می یابد .
3. از تکنیک فرافکنی در آینده جهت رفع اضطراب بیمار و آموزش راه های مواجهه با موقعیت های آینده به کار می رود .
4. وارونگی نقش ها ( جابجایی نقش ها ) راهی برای بروز پرخاشگری و در عین حال موجب افزایش قدرت تحمل فرد می شود .
5. شناخت احساسات خود باعث افزایش اعتماد و صمیمیت و وظیفه شناسی در گروه و افزایش نگرش مثبت به خود و کاهش عملکردهای عاطفی می شود .
6. افزایش اعتماد به نفس به واسطه ابراز قدرت خلاقیت و توانایی های فردی و افزایش احترام به خود می شود.
7. بازی نقش ها باعث شکوفایی عواطف نهفته و سرگرم سازی و ایجاد محیط شاد می شود .
8. جابجایی نقش ها شروعی برای این است که بیمار احساسات و افکار مهم زندگی واقعی خود را ضمن اجرای نقش معکوس درک کند .
9. آموزش نقش ها فرد را برای ادامه زندگی اجتماعی و رها شدن از احساس تنهایی آماده می کند .
10. همسان سازی باعث آشنا کردن افراد با راه های کاهش استرس و رهایی از تنش های روانی و رسیدن به واقعیت زندگی است .
11. آموزش تمرینات استراحت عضلانی و تنفس عمیق و تجسم مناظر ، موجب کاهش اضطراب می شود .
12. بازی نقش ها راهی برای آماده کردن شخص مراجعه کننده برای پذیرش نقش اجتماعی و ارتباطات بین فردی و اجتماعی است .
13. تکنیک صندلی خالی باعث تخلیه هیجانات درونی و تقویت تصورات ذهنی ، اعتماد به نفس در مواجهه با صحنه هایی است که در حالت عادی ، فرد از برخورد با آنها ابا دارد .
14. بازی خاطره باعث برون ریزی هیجانی و بروز خلاقیت و نوآوری در فرد است .
15. آموزش های شغلی و حرفه ای باعث بروز خلاقیت و بداهه سازی در فرد می شود و ...